Wat is mensenhandel?

Mensenhandel is het uitbuiten van mensen. Het is een vorm van moderne slavernij: onder dwang moeten mannen, vrouwen en kinderen arbeid verrichten of diensten verlenen. De uitbuiter of verhandelaar strijkt hiermee grote bedragen op. Naar schatting gaat er jaarlijks zo’n 150 miljard dollar om in deze handel en worden wereldwijd 30 miljoen slachtoffers gemaakt.[1]
Vaak wordt mensenhandel in verband gebracht met uitbuiting binnen de prostitutie. Hoewel de prostitutiebranche zeker ontvankelijk is voor deze handel, vindt uitbuiting ook plaats in bijvoorbeeld de huishoudelijke sector, de land- en tuinbouw en de horeca. Gedwongen bedelarij, het onder dwang uitvoeren van criminele activiteiten en afstaan van organen valt tevens onder mensenhandel.

De mensenhandelaren maken gebruik van verschillende vormen van dwang.  Naast het dreigen met of het inzetten van geweld, emotionele chantage en de afname van reisdocumenten of de bewegingsvrijheid, is schuldbinding veelvoorkomend. De handelaar heft bijvoorbeeld exorbitante prijzen voor het vervoer naar het land van bestemming die het slachtoffer vervolgens moet terugbetalen via arbeid. Het slachtoffer blijft daarna echter ‘schulden’ opbouwen voor het onderkomen en voor voedingsmiddelen die hij of zij moet blijven aflossen.

Hoeveel slachtoffers van mensenhandel zijn er in Nederland?

Het is niet mogelijk om een betrouwbare schatting te geven van het aantal slachtoffers in Nederland. In 2019 kwamen bij Comensha (het Coördinatiecentrum slachtoffers mensenhandel) 1372 meldingen binnen van mogelijke slachtoffers. Het zou kunnen dat niet al deze meldingen een geval van mensenhandel betreffen. Het aantal meldingen zegt daarnaast weinig over de slachtoffers die buiten beeld blijven. Vanwege het verborgen karakter van mensenhandel zijn slachtoffers vaak moeilijk te signaleren. Ook zien sommige uitgebuite mensen zichzelf niet als slachtoffer. Instanties als de Global Slavery Index vermoeden dat het werkelijke aantal slachtoffers in Nederland daarom eerder bij 17.500 ligt[2].

Wie zijn deze slachtoffers?

Mensenhandelaren richten zich veelal op mensen die sociaal of economisch kwetsbaar zijn. Met de belofte van een betere toekomst en een baan worden zij bijvoorbeeld naar Nederland gelokt en vervolgens onder mensonterende condities aan het werk gezet. Soms weten slachtoffers van tevoren wel wat voor werk zij zullen uitvoeren, maar zijn zij misleid over de specifieke omstandigheden. Een groot deel van de slachtoffers komt uit Oost-Europa (Roemenië, Bulgarije, Polen, Hongarije)
[3], uit West- en Oost-Afrika, China en Zuidoost-Azië.

Nederland fungeert niet alleen als bestemming voor slachtoffers van mensenhandel, het is ook een bron: dertig procent van de bij Comensha aangemelde slachtoffers heeft de Nederlandse nationaliteit. Daarmee is de Nederlandse de vaakst voorkomende nationaliteit.[3].

Wat voor hulp krijgen deze slachtoffers?

Politie, marechaussee en andere hulpverleners melden na een signalering van mensenhandel slachtoffers aan bij Comensha. Comensha regelt vervolgens de eerste opvang. Slachtoffers kunnen zich ook zelf aanmelden.

Niet-Nederlandse slachtoffers vallen onder de B8/3-regeling: zij krijgen drie maanden de tijd om in Nederland te verblijven en na te denken over het doen van aangifte. Als zij hiertoe overgaan krijgen de slachtoffers een tijdelijke verblijfstatus voor de duur van de strafrechtelijke procedure. Dit kan maanden, soms jaren duren. De mogelijkheid bestaat dat slachtoffers na afronding van het proces een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd verkrijgen.

Naast juridische begeleiding krijgen de slachtoffers zowel tijdens de B8/3-regeling als tijdens de strafrechtelijke procedure, psychosociale hulp. Dagbesteding is in beperkte mate mogelijk. Not For Sale wil hierin bijspringen en de slachtoffers nieuwe toekomstperspectieven en autonomie verschaffen. Opdat zij nooit meer in handen kunnen vallen van mensenhandelaren.